Zachorowalność na nowotwory w Polsce w ostatnich latach

Jak wynika z najnowszego raportu Krajowego Rejestru Nowotworów opublikowanego w styczniu 2022 r([1] Statystyki Krajowego Rejestru Nowotworów są prezentowane z 2-letnim opóźnieniem, potrzebnym na opracowanie i analizę zgromadzonych danych), w Polsce jest już ponad 171 tys. nowych zachorowań na nowotwory w ciągu roku i ponad 100 tys. zgonów z ich powodu. U mężczyzn najwięcej zachorowań przypada między 55. a 79. rokiem życia, u kobiet zaś między 50. a 74. rokiem życia. Częstość zachorowania wzrasta wraz z wiekiem 10-krotnie co dwie/trzy dekady życia. Liczba zgonów, których przyczyną jest nowotwór uzależniona jest od wieku pacjenta – najwięcej zgonów nowotworowych u obu płci występuje między siódmą a ósmą dekadą życia, najmniej zaś w grupie 0-19 lat, przy czym statystycznie częściej chorują chłopcy niż dziewczynki.

Przyczyny chorób nowotworowych

Tylko około 10% nowotworów związana jest z genetyką. Najbardziej znane geny, które mogą przyczynić się do rozwoju nowotworów to BRCA1 (predysponuje do zachorowania na raka piersi i jajnika) i BRCA2 (predysponuje do zachorowania na raka piersi, jajnika, trzustki i pęcherza moczowego). Mutacje w innych genach są mało rozpowszechnione w populacji i dotyczą głównie rodzin, w których zachorowania na raka występują od kilku pokoleń.

Niestety, jako główną przyczynę chorób nowotworowych wymienia się nieprawidłowy tryb życia – nieprawidłową dietę (ubogą w świeże warzywa i owoce, dietę z dużą ilością cukru, słodyczy, fast foodów), małą aktywność fizyczną, palenie papierosów, picie alkoholu, zbyt dużą ilość stresu oraz zbyt małą ilość snu.

Do wzrostu zachorowań na raka w ostatnich latach przyczyniła się także pandemia Covid-19.  Obostrzenia z nią związane utrudniły profilaktykę onkologiczną, która jak wiadomo jest podstawowym narzędziem prewencji i powoduje, że odsetek 5-letnich przeżyć jest zdecydowanie wyższy, kiedy choroba nowotworowa zostaje wykryta we wczesnym stadium.

Diagnostyka i leczenie nowotworów w Polsce

W dzisiejszych czasach, w wielu przypadkach choroba nowotworowa jest schorzeniem przewlekłym, a nie chorobą śmiertelną. Dzisiejsza onkologia dysponuje bowiem dużym zasobem leków oraz zabiegów terapeutycznych, które mają na celu likwidację komórek nowotworowych. Każdy pacjent onkologiczny ma możliwość leczenia, które jest finansowane i refundowane ze środków publicznych. Od kilku lat w ramach Pakietu Onkologicznego funkcjonuje Karta Diagnostyki i Leczenia Onkologicznego (DiLO), dzięki której pacjent już z podejrzeniem nowotworu może wejść na ścieżkę szybkiej diagnostyki i leczenia choroby. Karta należy do pacjenta, zastępuje skierowanie oraz dokumentuje cały proces diagnostyki i leczenia raka. Kartę DiLO może wydać zarówno lekarz rodzinny, jak i lekarz w poradni specjalistycznej czy w szpitalu.

Metody leczenia chorób nowotworowych

• W ramach Narodowego Funduszu Zdrowia

Najczęstszymi metodami leczenia nowotworów są chemioterapia oraz leczenie chirurgiczne. W wielu przypadkach stosuje się też radioterapię, transplantację szpiku lub leczenie za pomocą izotopów promieniotwórczych (to najczęściej w przypadku nowotworów złośliwych tarczycy).  Wraz z rozwojem technologii medycznych, w chirurgii coraz częściej wykorzystuje się zrobotyzowane instrumenty, a zabiegi wykonywane przy ich użyciu niosą wiele korzyści dla pacjenta (np. ograniczają powikłania pooperacyjne czy zwiększają szansę na zaoszczędzenie struktur naczyniowych i nerwowych w porównaniu do tradycyjnych zabiegów). Przykładem takiego urządzenia jest robot Da Vinci.

• Leczenie płatne / prywatne

W niektórych przypadkach stopień zaawansowania, przypadek czy historia choroby sprawiają, że pacjent nie ma już możliwości korzystania z programów terapeutycznych wskazanych przez Narodowy Fundusz Zdrowia. W takiej sytuacji pacjent może skorzystać z terapii, która nie jest refundowana w Polsce, ale może być sprowadzona i podana na koszt pacjenta. Leczenie prywatne to spory wydatek, ale dzięki różnym metodom finansowania staje się coraz bardziej powszechne. Bardzo dużą i nieocenioną pomoc zapewniają fundacje onkologiczne, których podopieczni mogą liczyć na pokrycie kosztów leczenia. Z kolei osoby odpowiednio ubezpieczone na wypadek poważnych chorób, lub na wypadek choroby onkologicznej mogą skorzystać ze środków, które gwarantuje im polisa ubezpieczeniowa.

• Badania kliniczne

Duże szanse na odniesienie sukcesu w walce z nowotworem dają badania kliniczne. Szacuje się, że dzisiaj nawet 50% pacjentów z rozsianą chorobą nowotworową odnosi korzyści z udziału w badaniu klinicznym! Procedury programu RDTL (Ratunkowy Dostęp do Technologii Lekowych) umożliwiają pacjentom dostęp do innowacyjnych leków, których aktywność i efektywność przeciwnowotworowa została wskazana w badaniach wczesnej fazy, ale brakuje jeszcze formalnej decyzji oraz zgód właściwych organów, by lek mógł być refundowany. Mimo, że proces refundacyjny trwa zazwyczaj kilka lat, procedura RDTL pozwala chorym na korzystanie z leczenia jeszcze nierefundowanymi lekami, ale poparte jednoznacznie pozytywnymi wynikami badań klinicznych fazy trzeciej.

Profilaktyka przeciwnowotworowa

Wielu zachorowań na nowotwory lub ich przykrych konsekwencji można uniknąć. Wystarczy wprowadzenie kilku zmian w codziennym życiu:

• nie pal papierosów
• ogranicz alkohol lub zrezygnuj z niego całkowicie
• zdrowo się odżywiaj i utrzymuj prawidłową masę ciała
• bądź aktywna(y) fizycznie na co dzień
• unikaj nadmiernej ekspozycji na słońce i chroń przed nim dzieci
• dbaj o swój dobrostan psychiczny, unikaj stresu
• wysypiaj się
• pamiętaj o systematycznych badaniach przesiewowych
• A na wszelki wypadek miej dobrą polisę, która zapewni nie tylko potrzebne pieniądze ale też szybki dostęp do lekarzy, specjalistów, badań i konsultacji.