W naszych dzisiejszym społeczeństwie po prostu nie możemy zaprzeczyć, że otaczają nas osoby o różnym pochodzeniu etnicznym, odmiennej religii, kulturze, o innej tożsamości płciowej, o innym zakresie sprawności oraz wielu innych cechach. Niektórzy ludzie uwielbiają otaczać się osobami odmiennymi od nich samych, podczas gdy inni nie czują się w z nimi swobodnie. Wiele zależy od stopnia dojrzałości danej osoby, wyznawanych przez nią wartości i otwartości na wszystko to, co w świecie odmienne. Jak zatem kształtować tolerancję w życiu prywatnym i w miejscu pracy oraz czerpać z bogactwa różnorodności? Zapraszamy na garść inspiracji.

Nietolerancja dla nietolerancji?

W naszych czasach powszechnie przyjmuje się, że aby mieć sprawiedliwe społeczeństwo, które akceptuje różnorodność, a także wolność słowa i opinii, związanymi z tą różnorodnością, musimy być tolerancyjni. Według słownika PWN słowo tolerancja [łac. tolerantia] oznacza socjologiczną postawę zgody na wyznawanie i głoszenie poglądów, z którymi się nie zgadzamy, oraz na praktykowanie sposobu życia, którego zdecydowanie nie aprobujemy, a więc zgody na to, aby zbiorowość, której jesteśmy członkami, była wewnętrznie zróżnicowana pod istotnymi dla nas względami.

Jednak od razu pojawia się nam bardzo złożony i trudny problem. Jeśli mamy zaakceptować całą różnorodność opinii, z którą się nie zgadzamy, co z ludźmi, którzy nie chcą akceptować innych, z którymi się nie zgadzają? Czy powinniśmy ich tolerować? Takie właśnie pytanie postawił dwudziestowieczny filozof Karl Popper w swoim bardzo słynnym „paradoksie nietolerancji”. Własnymi słowami sugeruje, że „aby utrzymać tolerancyjne społeczeństwo, społeczeństwo musi być nietolerancyjne wobec nietolerancji”. A fakt, że coś, co tak bardzo nawołuje do tolerancji, musi zasadniczo oznaczać przeciwieństwo tolerancji (nietolarancyjne dla poglądów nietolerancyjnych). To jest właśnie paradoks. Dlatego też np. Parlament Europejski[1] zdecydowanie potępia organizacje neofaszystowskie i neonazistowskie, gdyż ich poglądy wzywają do rasizmu, faszyzmu i ksenofobii i innych form nietolerancji. Nie ma tu tolerancji dla takich nietolerancyjnych działań czy poglądów.

Różnorodność na co dzień

Jak widać, tolerancja nie zawsze jest łatwa. Ponieważ tak bardzo polegamy na naszych własnych doświadczeniach i światopoglądzie, może być nam trudno zobaczyć rzeczy z perspektywy innej osoby lub zaakceptować, że czyjś punkt widzenia może być równie ważny jak nasz. Ale tolerancja to cenna umiejętność, która może przynieść większy pokój i harmonię w naszym życiu oraz życiu innych. I można wciąż ją doskonalić:

• Nie ma złych emocji

Uznaj, że nikt nie może sprawić, że poczujesz się w określony sposób bez Twojej zgody. Jeśli czujesz się zły, zraniony lub zdenerwowany, wiedz że masz moc, aby zmienić postrzeganie swoich własnych emocji. Zawsze można przejść od postawy „ta osoba mnie zdenerwowała” do „jestem zdenerwowany z powodu czegoś, co ta osoba powiedziała lub zrobiła, ale nie muszę tak pozostać. Mam prawo wybierać swoje reakcje”.

• Ciekawość świata i człowieka

W wielu przypadkach, gdy brakuje nam tolerancji wobec innych, to często po prostu dzieje się tak dlatego, że ich nie rozumiemy. Gdy jednak staramy się zachować otwarty umysł, poznajemy inne kultury i ludzi, poszerzamy nasze horyzonty, zwiększamy naszą zdolność rozumienia i akceptowania innych. Wtedy też stajemy się bogatsi wewnątrz, gdyż możemy z doświadczeń, poglądów i przemyśleń innych czerpać garściami.

• Inna perspektywa

Czasami pojawiają się zranione uczucia lub brak tolerancji, ponieważ nie możemy zobaczyć bagażu doświadczeń drugiej osoby. Może nie zawsze jesteśmy w stanie zrozumieć w pełni przeżycia innych, ale możemy zmienić swoją perspektywę i przenieść ją z siebie („Nie mogę uwierzyć, że ta osoba była dla mnie tak niegrzeczna”) na punkt widzenia tej drugiej osoby („Czuję, że przeżywam teraz ciężkie chwile. Wiem, że czasami mówię rzeczy, których nie mam na myśli, szczególnie kiedy życie mnie przygnębia”).

• Praktykuj szacunek

Kiedy nie zgadzasz się z opinią innej osoby, warto skupić się na poszanowaniu jej prawa do samodzielnego, odmiennego myślenia i jej wyborów. Chyba nigdy nie chcielibyśmy, aby nam samym odebrano to prawo.

Różnorodność w miejscu pracy

Tolerancja pomaga pracownikom budować mosty i wykorzystywać różnice występujące w miejscu pracy, natomiast jej brak zdecydowanie hamuje postęp zespołu i firmy oraz sprzyja nieporozumieniom. Poszanowanie różnorodności obejmuje w miejscu pracy m.in. płeć, wiek, wyznanie, orientację i tożsamość seksualną, wykształcenie, status rodzinny, pochodzenie etniczne czy stan zdrowia (postrzegany głównie przez pryzmat sprawności), a także różne kompetencje, talenty, stanowiska pracy, różne doświadczenia zawodowe czy nawet staż pracy. Budowanie tolerancji w miejscu pracy jest istotną częścią zwiększania kreatywności i współpracy między ludźmi, a wzajemny szacunek i zaufanie jest tym, nad czym zawsze warto pracować i doskonalić.

• Z szacunkiem na co dzień

Złota reguła „traktuj innych tak, jak ty byś chciał być traktowany” jest oczywista, ale warto na nią spojrzeć w szerszym zakresie. Przestrzeganie tej zasady jest fundamentem dialogu, gdyż pozwala zobaczyć przeszłość i zaakceptować różnice zarówno w życiu osobistym, jak i w pracy, a okazywanie innym życzliwości i w razie potrzeby oferowanie pomocy jest zawsze czymś pozytywnym. Warto w tym miejscu zostać liderem, nawet lokalnym, stawiając wysoko poprzeczkę innym pracownikom i trzymać się wysokich standardów w relacjach. Jak? Czasem wystarczy podzielić się historiami ludzi, którzy doświadczyli życzliwej tolerancji w miejscu pracy.

• Wzmacnianie różnorodności

Według badań[2] jedną z kompetencji przyszłości jest kompetencja międzykulturowa, czyli umiejętność działania w różnych środowiskach kulturowych. Dlatego nawet w miejscu pracy, gdzie tolerancja zajmuje wysokie miejsce w hierarchii wartości, możemy ją dodatkowo wzmocnić prostymi działaniami. Warto zatem wprowadzić dedykowane tej tematyce webinaria lub iść dalej i celebrować tydzień tolerancji, urozmaicając go akcjami takimi jak: wspólne stworzenie mapy różnorodności (pracownicy na mapie zaznaczą skąd pochodzą), cykl wykładów z ekspertami, czy konkurs fotograficzny (pt.: Czym dla Ciebie jest różnorodność?). Przecież tolerancja to również doskonała okazja do serdecznej interakcji.

• Dobra komunikacja

Warto zachęcać pracowników do prowadzenia otwartych rozmów z innymi, aby pomóc w lepszym zrozumieniu ich poglądów i przekonań. Ważne, aby położyć nacisk na uprzejmą i rozważną komunikację, czy to osobiście, przez telefon, czy za pośrednictwem komunikacji pisemnej. Jeśli postawisz na komunikację inkluzywną, dobrze jest zadbać o jej spójność i zastosować język szacunku (o tym szerzej na blogu: Etyka języka… czyli komunikacja wspierająca inkluzywność i różnorodność) zarówno w materiałach komunikacji wewnętrznej, jak i zewnętrznej.

• Karta Różnorodności

Jeśli tolerancja i poszanowanie różnorodności to ważna wartość w Twojej organizacji, warto podpisać Kartę Różnorodności i dołączyć do grona firm o podobnej misji. Każda firma, organizacja, instytucja oraz jednostka administracji publicznej, każdy pracodawca może zostać jej sygnatariuszem. Inicjatywa ta jest dobrowolna, a dołączają do niej pracodawcy biznesowi, organizacje pozarządowe,, administracja publiczna i samorządowa oraz instytucje akademickie. Więcej o karcie na stronie https://odpowiedzialnybiznes.pl/karta-roznorodnosci/

Każdy krok, który podejmujemy w kierunku akceptacji przekonań, które wyznają inni, jest krokiem przybliżającym do autentycznej, opartej na szacunku i życzliwości relacji z drugim człowiekiem.

[1] Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 25 października 2018 r. w sprawie wzrostu liczby neofaszystowskich aktów przemocy w Europie (2018/2869(RSP))

[2] Raport „Future Work Skills 2020″przygotowany przez Institute for the Future dla Instytutu Badawczego Uniwersytetu w Phoenix