Na początek trochę anatomii

Posiadamy cztery pary zatok przynosowych – zatoki szczękowe, czołowe, klinowe i sitowe. W organizmie rozwijają się przez wiele lat i są w pełni ukształtowane dopiero około 20. roku życia.
Jako pierwsze całkowicie wykształcają się najmniejsze zatoki sitowe, które są umiejscowione między oczodołami. Zatoki szczękowe
są za to największymi ze wszystkich zatok i znajdują się, jak sama nazwa wskazuje, nad szczęką. Klinowe są niewielkie, ale mają skomplikowany kształt. Przez to, że są położone najgłębiej,
są trudniej dostępne dla drobnoustrojów, przez co stan zapalny
w ich obrębie rozwija się stosunkowo rzadko. Zatoki czołowe znajdują się nad brwiami i to je najczęściej dopadają infekcje. Zatoki pełnią bardzo ważne funkcje:

• Oczyszczają, nawilżają i ogrzewają wdychane powietrze,
• Wyrównują różnice ciśnień, które tworzą się podczas oddychania,
• Biorą udział w odbieraniu bodźców węchowych,
• Zmniejszają masę twarzoczaszki,
• Biorą udział w tworzeniu oraz odbieraniu mowy innych ludzi,
• Chronią wrażliwe struktury mózgu przed urazami,
• Chronią organizm przed wnikaniem wirusów, bakterii i innych drobnoustrojów.

Dlaczego zatoki chorują?

Przyczynami zapalenia zatok mogą być infekcje wirusowe, bakteryjne lub grzybicze, alergie oraz nieprawidłowa budowa anatomiczna (np. skrzywienie przegrody nosowej lub przerost małżowin nosowych). Wśród innych przyczyn wymienia się zakażenia górnych dróg oddechowych, nadwrażliwość na niesteroidowe leki przeciwzapalne, zakażenia zębopochodne, niedobory odporności, refluks żołądkowo-przełykowy, czynniki genetyczne (np. polipy nosa) czy też styl życia (w tym palenie papierosów).

Ostre zapalenie zatok – objawy

Charakterystycznymi objawami zapalenia zatok są:

• Ucisk i ból głowy, które nasilają się szczególnie przy schylaniu
  się lub przy zmianach ciśnienia. Ból może być zlokalizowany
  w różnych miejscach w zależności od tego, które zatoki chorują;
• Nadwrażliwość twarzy na dotyk;
• Upośledzenie drożności nosa – katar, zatkany nos czy zaburzenia węchu;
• Złe samopoczucie, w tym podwyższona temperatura ciała;
• Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła.

Jak leczyć chore zatoki?

W większości przypadków ostre zapalenie zatok wbrew swojej nazwie przebiega łagodnie. Najczęściej zaleca się więc obserwację
i leczenie objawowe, czyli:

• Inhalacje, które udrażniają drogi oddechowe i pomagają pozbyć się zalegającej wydzieliny. Do inhalacji można wykorzystać sól kuchenną, miętę, rumianek oraz olejki eteryczne, takie jak: tymiankowy (który dobrze udrażnia zatkany nos), eukaliptusowy (mocno rozrzedzający wydzielinę), geraniowy (który ma bardzo silne właściwości przeciwzapalne), cytrynowy (rozszerzający drogi oddechowe) czy też z mięty pieprzowej (rozrzedzający
  i przeciwbólowy).
• Odpoczynek i dobry sen, przy czym należy utrzymywać odpowiednią temperaturę i wilgotność w mieszkaniu,
  a szczególnie w sypialni. Na poduszkę można też zakroplić wybrany olejek eteryczny, który ułatwi oddychanie.
• Dbanie o odpowiednie nawodnienie. Pić należy DUŻO, bo woda (najlepiej letnia) znakomicie rozrzedza wydzielinę znajdującą się w zatokach. Dobrze sprawdzi się także napar z imbiru, herbatka lukrecjowa, długo gotowany rosół, herbata z pokrzywy lub letnia herbata z kadzidła.
• Dieta bogata w witaminę C, czosnek, chrzan oraz chili.
  Należy za to ograniczyć cukier oraz nabiał, który pogorsza jakości śluzu, a w rezultacie utrudnia jego oczyszczanie.
  Dobrze jest wprowadzić do diety probiotyki i prebiotyki, które zadbają o właściwy mikrobiom.
• Ruch, który w przypadku chorób zatok, jest niezwykle ważny. Aktywność fizyczna poprawia krążenie limfy (czyli płynów
  w organizmie), co sprawia, że śluz łatwiej schodzi z okolicy nosa
  i zatok przynosowych, zmniejszając tym samym ryzyko rozwinięcia się infekcji bakteryjnej lub wirusowej.

Leczenie zapalenia zatok domowymi sposobami w wielu przypadkach przynosi efekt. Jednak gdy choroba się przedłuża i nie ma poprawy, należy skonsultować się z lekarzem,
który w przypadku chorych z gorączką powyżej 38°C oraz podwyższonymi wskaźnikami stanu zapalnego w badaniach laboratoryjnych, może zdecydować o podaniu antybiotyku.

Jak zapobiegać zapaleniu zatok?

By zmniejszyć prawdopodobieństwo ostrego zapalenia zatok, powinniśmy pamiętać o:

• utrzymaniu pełnej drożności nosa;
• ograniczeniu kontaktu z zanieczyszczeniami powietrza,
  w tym z dymem tytoniowym;
• utrzymywaniu prawidłowej wilgotności powietrza;
• właściwym nawodnieniu organizmu;
• ubieraniu się na cebulkę, w tym noszenie czapki lub opaski chroniącej zatoki czołowe, zwłaszcza w okresie wiosennym,
  gdy pierwsze ciepłe promienie słoneczne kuszą nas,
  by się rozebrać. Niestety w tym czasie cudownym promieniom słonecznym towarzyszy zwykle jeszcze zimny wiatr – przyjemny spacer w takich warunkach może skończyć się zatokowym bólem głowy;
• wykonywaniu masażu twarzy, co 2-3 dni warto. Napięcia mięśni twarzy wynikające ze stresu lub bruksizmu powodują zaburzony odpływ śluzu i limfy z okolicy zatok przynosowych a gromadzący się płyn i śluz jest pożywką dla bakterii i podłożem
  do rozwinięcia się infekcji.

Osoby skłonne do zapaleń zatok powinny dodatkowo unikać pływania w basenach z chlorowaną wodą, ponieważ chlor podrażnia błonę śluzową nosa i zatok.