Czym są zaburzenia osobowości?

Zaburzenia osobowości dotyczą niekorzystnych i utrwalonych cech charakteru, wzorców zachowania i funkcjonowania, a także relacji
z innymi. Są trwałe i silnie zakorzenione. Powodują cierpienie
i trudności w życiu społecznym, rodzinnym i zawodowym. Zachowanie osób z zaburzeniami osobowości zauważalnie odbiega od norm społecznych i objawia się jako:

• negatywne nastawienie do świata,
• wycofanie,
• chęć kierowania innymi.

Osoby z zaburzeniami osobowości są zwykle nieelastyczne
i niepodatne na zmianę, nie potrafią dostosować się do grupy oraz nawiązywać zdrowych relacji. Zaburzenia osobowości bardzo często towarzyszą wielu innym zaburzeniom i problemom, takim jak np. zaburzenia lękowe i nastroju, alkoholizm czy przestępczość.

Zaburzenie osobowości borderline

Zaburzenie borderline jest jednym z grupy zaburzeń osobowości. Dokładne tłumaczenie tego anglojęzycznego pojęcia to „osobowość z pogranicza”. Tę nazwę wprowadził Robert Knight
w połowie XX wieku na określenie osób, których zaburzenia osobowości mieściły się pomiędzy zaburzeniami psychotycznymi (schizofrenicznymi) a neurotycznymi (nerwicami). Jednak
u pacjentów z borderline nie dochodzi do takiego pogorszenia,
by można było u nich zdiagnozować schizofrenię – stąd nazwa
„z pogranicza”. Stan emocjonalny osób z borderline nieustannie się zmienia, przy czym jest jednocześnie stabilny – więc określa się go pojęciem „stabilnej niestabilności”. Borderline jest chorobą, którą można leczyć. Diagnozowana jest co najmniej dwa razy częściej
u kobiet niż mężczyzn. Objawy widać zazwyczaj już w okresie dorastania lub wczesnej dorosłości. W wieku 30-40 lat większość chorych osiąga już większą stabilność w relacjach i funkcjonowaniu zawodowym.

Charakterystyczne cechy zaburzeń osobowości

Tym, co łączy wszystkie osoby cierpiące na zaburzenie osobowości borderline, jest niezdolność utrzymywania zdrowych relacji, nagła zmiana nastroju i impulsywność prowadząca do ryzykownych zachowań. Nie wszystkie osoby prezentują podobny zestaw cech
i zachowań – niektórzy mogą mieć kilka objawów, podczas gdy inni doświadczają większości. Aby jednak zdiagnozować zaburzenie osobowości z pogranicza, musi wystąpić przynajmniej pięć
z poniższych objawów:

• silny lęk przed odrzuceniem – osoba z borderline może niesłusznie się denerwować i zaczynać kłótnie z błahych powodów (z perspektywy innych osób) np. gdy ktoś nie odbierze telefonu, zbyt długo nie odpisuje na wiadomość, odwoła spotkanie lub jest zaangażowany w rozmowę z inną osobą;
• częste zmiany nastroju;
• wybuchy emocjonalne;
• niska samoocena;
• silne, stale utrzymujące się napięcie;
• stosowanie szantażu emocjonalnego wobec innych;
• samookaleczenia;
• impulsywność i brak samokontroli;
• nawracające myśli samobójcze lub próby odebrania sobie życia;
• chroniczne uczucie pustki, samotności, nudy oraz krzywdy;
• brak stabilności w związkach;
• wewnętrzny przymus pozostania w relacji za wszelką cenę przy jednoczesnym braku umiejętności jej utrzymania;
• trudności w przewidywaniu konsekwencji swoich zachowań;
• stale obniżony nastrój;
• nieufność i podejrzliwość;
• zachowania ryzykowne – stosowanie substancji psychoaktywnych, seks bez zabezpieczeń, nadmierne wydawanie pieniędzy, niebezpieczna jazda samochodem itp.

Przyczyny wystąpienia osobowości borderline

Przyczyny choroby borderline nie są do końca określone. Specjaliści uważają jednak, że tego typu zaburzenie może wystąpić w wyniku:

• Predyspozycji genetycznych – mogą wpływać na odczuwanie lęku, braku stabilności oraz chwiejności emocjonalnej. Osoby,
  w których rodzinach występowały podobne zaburzenia, mogą mieć wyższe ryzyko rozwoju zaburzenia z pogranicza.
• Czynników środowiskowych – wczesne doświadczenia życiowe, takie jak zaniedbanie ze strony rodziców/opiekunów, rozłąka, porzucenie, strata bliskich, doświadczenie przemocy, mogą zwiększać ryzyko rozwoju zaburzenia borderline. Dzieciństwo w dysfunkcyjnych rodzinach, w których występowały problemy z emocjami i relacjami, ma także wpływ na rozwój tego zaburzenia.
• Neurobiologii – specjaliści uważają, że zmiany w strukturze
  i funkcjonowaniu mózgu mogą być związane z objawami borderline, szczególnie w obszarach odpowiedzialnych za regulację emocji.

Leczenie borderline

Leczenie zaburzeń borderline jest niezwykle ważne, ponieważ ich objawy mogą negatywnie wpływać niemal na wszystkie obszary życia chorego, w tym na szkołę, pracę, zdrowie, związki oraz relacje społeczne. Zdiagnozować zaburzenie borderline i zlecić formę leczenia może tylko specjalista. Stosowane metody leczenia to najczęściej:

• Leczenie farmakologiczne – o charakterze doraźnym, ma zmniejszać nasilenie poszczególnych objawów np. lęku, depresji, gwałtownych zmian nastroju. Przy pomocy leków nie można wyleczyć zaburzeń borderline, w przeciwieństwie do innych zaburzeń, np. depresji – można jedynie złagodzić objawy.
• Leczenie psychologiczne – w tym psychoterapia indywidualna
  i grupowa, jej skuteczną formą w przypadku tej choroby jest terapia behawioralno-poznawcza.

Jak pomóc bliskiej osobie z zaburzeniem borderline?

W zaburzeniu borderline niezwykle ważne jest ogólne wsparcie społeczne oraz pomoc najbliższych. Co możesz zrobić dla chorego?

• Poznaj charakterystykę tego zaburzenia – dowiedz się więcej.
• Wspieraj leczenie chorego – przypominaj o przyjmowania leków i zachęcaj do regularnego uczęszczania do psychoterapeuty. Jeśli masz pod opieką nastolatka, u którego zdiagnozowano borderline, przyłóż szczególną uwagę do realizowania wszystkich zaleceń lekarza lub psychoterapeuty.
• Bądź empatyczny i cierpliwy – nawet wtedy, gdy chora osoba reaguje w sposób impulsywny czy nieprzewidywalny.
• Utrzymuj stabilność w relacjach – zapewniaj, że jesteś obok,
  ale trzymaj się zasad zdrowej komunikacji. Stanowczo
  i asertywnie pilnuj swoich granic, nie toleruj żadnego przejawu agresji, dbaj o własny odpoczynek. Jeśli tego potrzebujesz, zgłoś się do psychoterapeuty lub grupy wsparcia osób zmagających się z podobnymi wyzwaniami.
• Wspieraj samoświadomość – pomóż osobie z borderline zrozumieć jej myśli, emocje i zachowania.
• Postaw na wspólne, zdrowe aktywności, które są obustronnie przyjemne np. spacer po lesie lub wspólne oglądanie komedii. Takie uspokajające czynności wykonywane razem przynoszą korzyści zarówno osobie z zaburzeniem, jak i osobie wspierającej, tym samym rozwijając wspólne relacje.
• Poświęcaj uwagę i aktywnie słuchaj – aby skuteczniej monitorować stan bliskiej osoby.
• Zachowaj spokój i pamiętaj, że czasem może być trudno. Pamiętaj, że ty też masz prawo do własnych emocji, w tym gniewu i smutku. Nie tłum swoich emocji, bo ich zdrowe rozładowanie uchroni cię przed niekorzystnymi skutkami stresu.

Zaburzenie osobowości borderline to poważny stan psychiczny, który powoduje cierpienie nie tylko osoby chorej, ale także jej rodziny, przyjaciół, przełożonych w pracy. Kluczowe jest więc zrozumienie istoty tego zaburzenia, jego przyczyn i mechanizmów działania. Zdrowe i satysfakcjonujące życia chorego jest możliwe tylko dzięki systematycznej pracy w połączeniu ze specjalistycznym leczeniem.

Bibliografia:

Jerold J. Kreisman „Na huśtawce emocji. Jak rozmawiać z bliskim
z osobowością borderline”

Lidia Cierpiałkowska, Iwona Grzegorzewska „Zaburzenia osobowości borderline u młodzieży”