W Polsce żyje ich ok. 20 różnych gatunków. Najczęściej spotykanym jest kleszcz pospolity lubiący wyższe, letnie temperatury. Coraz łatwiej jest też spotkać kleszcza łąkowego, który występuje głównie we wschodniej części kraju i jest szczególnie niebezpieczny dla psów. Rozmnażaniu i małej umieralności kleszczy sprzyjają łagodne zimy oraz wilgotne lata. We wrześniu zaczyna się drugi, po okresie majowym szczyt ich aktywności.

Podstawowe informacje, o których zawsze należy pamiętać:

1. Kleszczy nie spotkamy wyłącznie w lasach. Spotkamy je też w parkach, na łąkach, działkach rekreacyjnych oraz w swoich ogródkach. Najgroźniejsze dla zdrowia ludzi są kleszcze pospolite, których jest najwięcej. Można je spotkać najczęściej w wilgotnych lasach mieszanych, z przewagą gatunków liściastych.
2. Kleszcze nie spadają na ludzi z gałęzi drzew, ale czekają na żywicieli w wysokich trawach, w ściółce leśnej, w gęstych zaroślach. Wspinają się na trawy i krzewy na wysokość 120-150 cm, gdzie czekają by przejść na ludzi ocierających się o rośliny.
3. Kleszcze są aktywne od przełomu marca i kwietnia, aż do przełomu października i listopada. Najbardziej aktywne są w okresie maja-czerwca oraz we wrześniu.
4. Czas największej aktywności dobowej kleszczy to pora przedpołudniowa (godziny 8.00-12.00) oraz popołudniowa (16.00-20.00).

Zawsze po spacerze dokładnie oglądaj całe ciało swoje oraz swoich dzieci, a także pupila!

Jak dostrzec kleszcza?

Kleszcze najczęściej wgryzają się w skórę w miejscach, gdzie jest ona najdelikatniejsza. W przypadku dzieci jest to głowa (także włosy), w przypadku i dzieci i dorosłych są to także miejsca za uszami, na granicy włosów, na karku, ramionach, pod pachami, pod biustem, w okolicy pępka, w pachwinach, pod kolanami, czy też w okolicy miejsc intymnych.

Jak usunąć kleszcza?

Kleszcza wbitego w skórę należy jak najszybciej usunąć. Można to zrobić w szpitalu (szczególnie jeśli kleszcz jest wbity w skórę dziecka, a my – rodzice nie mamy wprawy w ich usuwaniu), u weterynarza (w przypadku kleszcza wbitego w skórę psa lub kota) oraz samemu, używając do tego pęsety z cienkimi końcami (najlepiej dentystycznej) lub specjalnym plastikowym przyrządem do usuwania kleszczy, który można kupić w aptece. Aby bezpiecznie i skutecznie usunąć kleszcza należy chwycić go jak najbliżej skóry, za przednią część ciała, a następnie lekko podważyć i pewnym ruchem pociągnąć ku górze. Ranę po kleszczu należy zdezynfekować wodą utlenioną, spirytusem salicylowym lub 40-proc. alkoholem. Pamiętajmy, że kleszcza nie wolno wykręcać palcami, zgniatać, smarować masłem ani innym tłuszczem, ponieważ może doprowadzić to do wstrzyknięcia do ciała człowieka większej ilości zakażonej śliny (zatkanie tchawek, czyli jego narządu oddechowego, może spowodować u kleszcza ślinotok).

Na koniec należy obejrzeć czy kleszcz został usunięty w całości. Dla bezpieczeństwa i własnego spokoju dobrze jest oddać kleszcza do badania, by uzyskać informacje czy nie jest zakażony żadną chorobą. Jeśli wynik badania okaże się negatywny, możemy być spokojni. W przypadku wyniku pozytywnego będziemy mogli jak najszybciej wdrożyć odpowiednie leczenie, by uniknąć zachorowania oraz rozwoju choroby odkleszczowej. Badanie kleszcza oferuje coraz więcej laboratoriów i nie powinno być problemu ze znalezieniem takiego punktu w swojej okolicy.

Jakie objawy po ugryzieniu kleszcza powinny niepokoić?

Kleszcze roznoszą wiele groźnych chorób, takich jak borelioza, kleszczowe zapalenie mózgu, anaplazmoza, babeszjoza, dur powrotny, ospa riketsjowa, tularemia i inne. Najczęściej spotykaną chorobą jest jednak borelioza, która w większości przypadków rozpoczyna się od pojawienia się na skórze rumienia (czerwonego lub czerwonawego, okrągłego lub owalnego), który powiększa się , a potem zanika. Typowy rumień ma ponad 5 cm średnicy i powiększa się od początkowej średnicy nie przekraczającej 1-1,5 cm. Mogą pojawić się też objawy grypopodobne, senność oraz zaburzenia równowagi. Każdy objaw należy wtedy skonsultować z lekarzem, który w razie potrzeby wdroży właściwe leczenie.

Jak ochronić się przed ugryzieniem kleszcza?

Aby zminimalizować ryzyko ugryzienia należy pamiętać o kilku ważnych zasadach:

• wybierając się na spacer do lasu lub parku należy założyć odzież z długim rękawem, długimi nogawkami, skarpetkami „za kostkę” oraz kryte buty;
• dobrze jest ubierać się w jasne ubrania, na których będzie widać chodzącego kleszcza;
• zawsze należy mieć nakrycie głowy (czapeczka z daszkiem, chustka lub kaptur);
• skórę lub odzież należy spryskać środkami odstraszającymi kleszcze. Dobrze jest też zaopatrzyć się w odpowiednie naturalne olejki, które sprawdzą się też u osób uczulonych na chemiczne środki oraz u małych dzieci. Najskuteczniejsze mogą okazać się z olejki lawendowy, z drzewa herbacianego lub cedrowy;
• podczas spaceru należy unikać siadania oraz leżenia bezpośrednio na trawie oraz obok wyższych krzewów;
• po powrocie do domu należy dokładnie obejrzeć ubranie, skórę, dla pewności i bezpieczeństwa dobrze jest się spłukać wodą.

Zabezpieczenie na wypadek choroby

Odsetek kleszczy, które są zarażone boreliozą jest dość duży, stale rośnie i wynosi od kilku do kilkudziesięciu procent w zależności od regionu. Niestety nie ma szczepionki przeciwko tej chorobie. To, co możemy zrobić, by zabezpieczyć się od poważnych zachorowań, to zakup odpowiedniego ubezpieczenia. Dobre polisy – np. te, które oferuje Unum Życie, zapewniają wypłatę świadczeń na wypadek boreliozy nawet do 50% sumy ubezpieczenia, co pomaga sfinansować koszty badań, leków oraz innych potrzeb związanych z leczeniem, które w przypadku boleriozy może być czasochłonne i wymagające wielu wizyt i leków.