Psychoterapia to jedna z metod leczenia schorzeń, zaburzeń i nieprawidłowości dotyczących funkcjonowania ludzkiej psychiki i trwania w relacjach. Jeśli odczuwamy dyskomfort, mierzymy się z uzależnieniem, zauważamy schematy zdarzeń i zachowań w naszym życiu, które narażają nas na nieprzyjemności, borykamy się z bezsennością, trudnym do okiełznania lękiem albo trudnościami w społecznym funkcjonowaniu – pomoc psychoterapeuty może okazać się dla nas wielką ulgą. Psychoterapii nie należy jednak kojarzyć tylko i wyłącznie z trudnościami czy zaburzeniami. Pomoc w poradni psychoterapeutycznej może również mocno podnieść naszą intelektualną wydajność, zwiększyć poziom satysfakcji z życia czy znacznie usprawnić nasze funkcjonowanie w relacjach – w domu czy w pracy. Psychoterapia zwiększa naszą świadomość siebie, pozwala zrozumieć emocje, z którymi mierzymy się na co dzień, daje też wgląd w jakość naszych relacji i poszerza nasz horyzont poznawczy.
Na krawędzi zdarzeń
Czas pandemii wielu z nas zachęcił do tego, żeby po raz pierwszy skorzystać z profesjonalnej pomocy i wsparcia. Inni zdecydowali się zainwestować w samorozwój, a praca pod okiem doświadczonego i profesjonalnego terapeuty gwarantuje sukcesy i daje dużo satysfakcji. Pandemiczne napięcia, przeciążenia lękiem o zdrowie własne i bliskich, lęk przed wybuchem globalnego konfliktu zbrojnego, a także tęsknota za kontaktem z człowiekiem wielu z nas skłoniły do dokładnego przyjrzenia się jakości naszego życia i naszych relacji. Dziś możemy wybierać spośród wielu metod terapeutycznych. Przybliżamy, na czym polegają, czym się charakteryzują i czego można się spodziewać w gabinecie psychoterapeuty.
Czego spodziewać się w gabinecie?
Psychoterapię prowadzą odpowiednio wykształceni i przygotowani do wykonywania zawodu specjaliści – psychoterapeuci i psychiatrzy. Psychiatra to lekarz – żeby móc wykonywać swój zawód, musiał skończyć studia medyczne i odbyć wiele staży klinicznych. Jego kompetencje potwierdza egzamin państwowy. Psychiatra może prowadzić terapię w gabinecie, ma również uprawnienia do zlecania farmakoterapii, czyli może przepisać nam w określonych sytuacjach leki. Psychiatra zapyta nas o przebyte choroby – nie tylko nasze, również te, które zdarzały się w rodzinie, ale na pierwszej wizycie raczej nie zleci nam leków. Zada pytania dotyczące naszego samopoczucia, pomoże zdefiniować problem, z którym się borykamy, zleci badania. Dopiero kolejne spotkania przybliżą lekarza do diagnozy. Ważne jest, żeby wizyty – zarówno u psychoterapeuty, jak i psychiatry – odbywać regularnie. Jeśli lekarz psychiatra przepisze nam leki, należy ściśle stosować się do wytycznych i pod żadnym pozorem nie zmieniać samodzielnie dawkowania.
Życzliwa obecność
Psychoterapeuta z kolei, w zależności od modalności (nurtu), w którym pracuje, pomoże nam zdefiniować, jakie są nasze oczekiwania co do terapii i wspólnie z nami obierze jej cel. Idea psychoterapii czerpie z wielu dziedzin: filozofii, biologii, neuronauk, medycyny i szeroko pojmowanej humanistyki. Terapeuci stosują w gabinetach terapię przy pomocy przedmiotów, psychodramy, terapię narracyjną, jak pisanie listów, rysunek, analizę symboli, niektórzy – przez delikatne ruchy ciała wspomagane odpowiednim ukierunkowaniem rozmowy. Co niezmiernie istotne: ani psychoterapeuta, ani psychiatra nie odpowiedzą nam na dręczące nas pytania; nie powiedzą, jak mamy żyć ani jakie wybory podejmować. Będą nam za to towarzyszyć w podróży w głąb siebie, a także wspierać nas we wszystkich decyzjach, które podejmiemy. Najważniejszą osobą w terapii jest pacjent. Terapeuta staje się jego towarzyszem, przewodnikiem, wsparciem, czasami matrycą, na którą może „wyświetlić” to, czego dotąd w sobie nie dostrzegał albo dostrzec nie chciał. Ostateczne decyzje dotyczące dalszego życia i decyzji podejmuje jednak sam pacjent. Psychoterapeuci pomagają nam wydobyć nasze naturalne zasoby, zwiększyć świadomość siebie, a w konsekwencji podnieść jakość naszego życia i zwiększyć odczucie satysfakcji.
Z pomocy psychoterapeuty możemy skorzystać zawsze wtedy, kiedy odczuwamy brak satysfakcji i pełni w naszym życiu. W gabinecie, w bezpiecznej przestrzeni i w towarzystwie zaufanego świadka będziemy przyglądać się sednu problemu i będziemy wspólnie wypracowywać metody jego rozwiązania. Psychoterapeuci niosą pomoc pacjentom również w przypadku zaburzeń, jak: depresja, uporczywe stany lękowe, ataki paniki, fobie, zaburzenia odżywiania. Na wsparcie możemy liczyć również kiedy przeżywamy żałobę, odczuwamy utratę motywacji do działania, walczymy z uzależnieniem czy próbujemy się wydobyć z trudnej relacji – bo czujemy, że nam nie służy. Współcześnie rośnie odsetek osób borykających się z chorobami o charakterze autoagresywnym i przewlekłym, jak cukrzyca, alergie, choroby układu krążenia, migreny, astmy czy choroby układowe zapalne, jak toczeń, fibromialgia czy Hashimoto. Towarzyszące im dolegliwości cielesne niejednokrotnie mają swoje podłoże w chronicznym stresie.
W zależności od tego, jaki obszar naszego życia chcemy zmienić albo nad nim popracować, wybieramy terapeutę o szczególnej specjalizacji.
Terapia poznawczo-behawioralna
Jedna z najpopularniejszych metod, wykazująca dużą skuteczność w leczeniu m.in. ataków paniki, potrzebie zmiany schematycznych zachowań, nieprawidłowych reakcji na zdarzenia czy uzależnień. Jej źródła tkwią w behawioryzmie – to nauka o przyczynach ludzkiego zachowania. Bazuje na edukacji i zrozumieniu, jakie są źródła naszych reakcji. Terapię poznawczo-behawioralną zaleca się szczególnie w zaburzeniach odżywiania, depresji, zaburzeniach osobowości czy terapii stanów lękowych.
Terapia psychodynamiczna
Zazwyczaj długoterminowa, zalecana w przypadku zaburzeń osobowości, pomaga też w stanach dojmującego smutku, ataków agresji, pomocna w leczeniu uzależnień. Wywodzi się z przekonania, że za zachowaniami człowieka kryją się nieuświadomione mechanizmy i niewyrażone potrzeby. Istotą tej metody jest dynamika przeżyć psychicznych zachodzących u terapeuty i pacjenta w obszarze stworzonej przez nich relacji. Bazuje na odkryciach Freuda, a kolejni uczniowie wzbogacali jego odkrycia i rozwijali, uzupełniając o nowoczesną wiedzę z zakresu medycyny, psychoterapii i tzw. relacji z obiektem, czyli najważniejszymi osobami w naszych relacjach. Terapeuta pomaga pacjentowi wyznaczać cele terapeutyczne i je osiągać.
Psychoterapia Gestalt
Rodzaj psychoterapii humanistycznej opartej na przeświadczeniu o złożoności człowieka. Punktem wyjścia w tej terapii jest ciało jako źródło emocji. Celem terapii jest zwiększenie samoświadomości pacjenta, uelastycznienie relacji, a także wydobycie i wzmocnienie wewnętrznej, naturalnej siły. Pacjent ma stopniowo odkrywać prawdę o sobie i swojej pełni, pozbywać się stereotypów, otwierać na nowe doświadczenia, żeby w pełni korzystać z radości, jakie daje życia, koncentrować się na zmysłach, osiągnąć wewnętrzną harmonię i zniwelować konflikty. Sprawdza się w przypadku leczenia depresji, traumy rozwojowej, zaburzeń odżywiania, a także w przypadku powikłanych relacji, mających swoje źródło w pierwotnie wytworzonych więziach. Zazwyczaj długoterminowa, korzysta m.in. z technik uważności i otwarcia na ciało.
Psychoanaliza (psychoterapia analityczna)
Zapoczątkowana przez Zygmunta Freuda, który problemów relacyjnych i wewnętrznych konfliktów człowieka upatrywał w zdarzeniach z przeszłości i nieświadomych mechanizmach. Terapeuta śledzi przemyślenia pacjenta, który w trakcie terapii może leżeć albo siedzieć. Terapeuta nadaje znaczenie przywoływanym przez pacjenta wspomnieniom, skojarzeniom i snom. Spotkania mogą odbywać się nawet kilka razy w tygodniu, a terapia trwa nawet ok. 5 lat. Psychoanaliza pomaga uporać się z tzw. ruminacjami, czyli uporczywymi powrotami do wspomnień, pomaga też w problemach z objawami somatycznymi, huśtawką nastrojów, agresją, smutkiem, depresją czy stanami obniżonego nastroju.
Terapia humanistyczna
Może być krótko- i długoterminowa – o jej długości decydują problem, z jakim pacjent się zgłasza i jego skala. Terapia rozlegle czerpie z filozofii, kultury i nowoczesnych neuronauk. Zakłada, że pacjent jest podmiotem – nawet jeśli jego choroba albo zaburzenia istotnie wpływają na jego społeczne funkcjonowanie. W relacji z terapeutą dominuje empatia, zrozumienie i towarzyszenie. Uważa się, że problemy każdego człowieka biorą się z tego, że stosuje on nieodpowiednie normy i wartości, które kłócą się z jego prawdziwymi potrzebami. Terapia humanistyczna jest szczególnie skuteczna w leczeniu nerwic, stanów lękowych, depresji i zaburzeń odżywiania. Pomaga uporać się z trudnymi doświadczeniami z dzieciństwa (przemoc, syndrom DDA, trauma złożona i relacyjna). Wspomaga budowanie zdrowych związków w atmosferze partnerstwa, rozwija kompetencje społeczne i komunikacyjne.
TSR – terapia skoncentrowana na rozwiązaniach
Z założenia maksymalnie krótka, jej celem jest maksymalne skupienie na osiągnięciu celów, bez analizowania zdarzeń, które doprowadziły do rozwoju problemów. Pozwala pacjentowi skupić się na swoim potencjale i z niego czerpać. Pomaga zdefiniować cel, przypomnieć osiągnięte sukcesy, kładzie nacisk na dotychczasowe dokonania, żeby wzmocnić motywację do dalszych działań pacjenta.
Psychoterapia systemowa
Zazwyczaj uczestniczy w niej kilka osób – może dotyczyć terapii małżeńskiej, par lub rodzin. Jej celem jest poprawa wzajemnych relacji, poprawa komunikacji, nakreślenie struktury i próba usprawnienia rodzinnego systemu tak, aby działał prawidłowo – bez zakłóceń, ciszy czy rozłamów. Sprawdza się w rozwiązywaniu problemów małżeńskich czy wychowawczych, ale także w sytuacjach emocjonalnych kryzysów np. dotyczących śmierci członka rodziny, jego przewlekłej choroby. Jest również polecana w przypadku trudnych rozwodów i złożonych problemów związanych z przemilczaną traumą rodzinną.
Psychoterapia narracyjna
Może być realizowana indywidualnie i w grupie. Opiera się na przekonaniu, że każdy człowiek ustala własną narrację dotyczącą swojego życia; sposób, w jaki opowiadamy o dotychczasowych doświadczeniach, wpływa na nasze postrzeganie ludzi i świata, a także decyduje o jakości naszego życia. Terapeuta przejmuje język wypowiedzi pacjenta, by móc porozumiewać się z nim na jednym poziomie. Celem terapii jest zmiana narracji pacjenta tam, gdzie wprowadza ona błędną interpretację. Terapia służy osobom nieśmiałym, przekonanym o braku własnej sprawczości i wpływu na bieg życia. Zalecana jest w leczeniu depresji, nerwic, a także zaburzeń zachowania pacjenta, które mają przełożenie na funkcjonowanie jego bliskich.
Terapia zorientowana na proces
Analizuje wszystkie ludzkie doświadczenia, które mocno zapadły pacjentowi w pamięć i oddziałują na jego aktualne decyzje i jakość życia. W opisie doświadczeń pacjenta terapeuta ma wychwycić potencjał do zmiany jego percepcji i zachowania. Pomóc mają w tym m.in. analiza snów, powtarzalnych zachowań, schematów rodzinnych i relacyjnych. Pomaga radzić sobie ze stanami lękowymi, depresjami, nerwicami. Szczególnie polecana w przypadku pracy z ofiarami przemocy i nadużyć.
Terapia grupowa
W przeciwieństwie do indywidualnej polega na regularnych spotkaniach w określonej grupie osób. Przewodniczy jej zazwyczaj jeden terapeuta wraz z koterapeutą. Nie istnieje jeden schemat terapii grupowej. Pacjenci mówią jednak o jej dużej skuteczności i poczuciu satysfakcji po jej zakończeniu. Wyróżniamy terapie otwarte i zamknięte. W otwartej grupie terapia trwa cały czas. Nowi uczestnicy dołączają w każdym kolejnym tygodniu. Ma to swoje zalety – osoba, która dopiero rozpoczyna terapię, może skorzystać z porad doświadczonych pacjentów, którzy właśnie kończą swój cykl terapeutyczny.
W grupie zamkniętej wszyscy uczestnicy rozpoczynają i kończą terapią razem, po określonym czasie. W szpitalach psychiatrycznych i na oddziałach dziennych terapie grupowe odbywają się codziennie. W prywatnych ośrodkach – najczęściej raz w tygodniu. Odpowiednia liczba uczestników terapii grupowej to 9-11, choć zdarza się, że osób jest więcej lub mniej. Istotne jest, żeby pacjentów nie było zbyt dużo, należy bowiem zapewnić wszystkim poczucie komfortu i możliwość swobodnego wypowiadania się.
Grupa, która bierze udział w terapii, tworzy pewnego rodzaju społeczność, z jej strukturami i wewnętrznymi zależnościami. Dlatego terapia grupowa przynosi najlepsze efekty wśród osób, które borykają się z problemami natury społecznej, takimi jak fobia społeczna. Z tego względu uczestnikami terapii grupowej są często osoby z zaburzeniami osobowości, które w trakcie leczenia zyskują możliwość do przepracowania swoich złych nawyków. Wszyscy uczestnicy terapii grupowej otrzymują wsparcie od pozostałych członków grupy, mogą wysłuchać ich historii i przestać odczuwać osamotnienie w swoich dolegliwościach, chorobie. Świadomość, że chory nie jest jedyny na świecie ze swoimi problemami i dolegliwościami działa terapeutycznie i może również wzbudzić chęć pomagania innym.
