Wychowanie patriotyczne rozpoczyna się już od progu rodzinnego domu i towarzyszy dzieciom w codziennym życiu – najpierw tym dziecięcym, potem dorosłym. Dobry przykład rodziców dostarcza dziecku odpowiednich wzorów zachowania w kontakcie z symbolami narodowymi i reagowania na nie oraz uczy niezależności i umiejętności postrzegania dzisiejszego świata według własnych odczuć i poglądów. Za nami Święta 1 i 11 listopada, przed nami Boże Narodzenie i polskie tradycje z nimi związane. To doskonały czas, by przybliżyć dzieciom historię oraz zwyczaje, które tworzą naszą narodową tradycję i łączą nas niezależnie od tego, jaką mamy dziś sytuację polityczną w kraju czy też jakie ugrupowania polityczne popieramy.

Jak wychować dzieci w duchu patriotyzmu bez polityki w tle?

Największą rolę w procesie wychowania odgrywają rodzice, którzy wychowują swoje dziecko według własnego systemu wartości. Od tego, jaki obraz Ojczyzny ukształtują w umyśle i sercu dziecka, zależeć będzie, czy wejdzie ono w dorosłe życie świadome swojej tożsamości narodowej, pełne przywiązania do ojczystego kraju i ludzi w nim żyjących, wrażliwe na sprawy i zmiany dokonujące się w Polsce. Aby dziecko wyrosło na patriotę, rodzice powinni pokazać mu dobro, prawdę, obiektywizm, sprawiedliwość, mądrość i uczciwość. Warto uświadamiać malucha, że prawdziwy patriotyzm jest niezależny od polityki. Że jawna przynależność do konkretnego ugrupowania nie czyni nas patriotami. Patriotą jesteśmy wtedy, gdy szanujemy własny naród, wypełniamy obowiązki, które wynikają z przynależności do niego, mamy poczucie identyfikacji z grupą ludzi, których łączy pochodzenie, historia oraz wspólny język i symbole narodowe.

Formy patriotyzmu

Wyróżnia się kilka typów patriotyzmu:

• patriotyzm narodowy, czyli szacunek do ojczystego kraju oraz narodu znajdującego się w obrębie państwa;
• patriotyzm regionalny, przejawiający się w przywiązaniu do regionu czy części kraju, z której się pochodzi i w której się mieszka;
• patriotyzm lokalny, który charakteryzuje uwielbienie rodzinnych stron, miejsca urodzenia, wychowania oraz zamieszkania;
• patriotyzm gospodarczy, czyli przywiązanie do towarów wyprodukowanych w kraju ojczystym lub sprzedawanych przez markę z ojczystego kraju.

Jak pielęgnować miłość do ojczyzny w najmłodszych?

Patriotyczne zachowania to pewne postawy, które uzewnętrzniają się podczas różnych uroczystości narodowych, w trakcie rozmów oraz w codziennym życiu. Pielęgnowanie miłości do ojczyzny można realizować poprzez kulturę duchową (która obejmuje język, literaturę, sztukę, pieśni narodowe, wierzenia religijne, teatr, malarstwo, a także znajomość języka ojczystego i literatury), nie zapominając o przekazywaniu wartości narodowych i dorobku przodków na dwóch równoległych płaszczyznach:

1.Moja Rodzina

• poznawanie historii swojej rodziny (by dziecko wiedziało, gdzie leżą jego korzenie, skąd pochodzi, kim byli jego przodkowie);

• wspólne rozmowy z osobami starszymi (dziadkowie, pradziadkowie) i słuchanie opowieści o tym, co działo się dawniej;

• kultywowanie polskich tradycji i zwyczajów (np. w kolędowanie w czasie świąt Bożego Narodzenia, odwiedzanie grobów bliskich 1 listopada, wieszanie flagi przy okazji Święta Niepodległości połączone z historią flagi i poznaniem odpowiedzi, dlaczego akurat takie ma kolory);

• nauka wierszyków i pieśni patriotycznych (która świetnie sprawdza się wśród przedszkolaków i dzieci chodzących do pierwszych klas szkół podstawowych. Dzieci w tym wieku uwielbiają występować w przedstawieniach, podczas których są odświętnie ubrane, a rekwizyty, które im towarzyszą, są dodatkowym źródłem wiedzy na temat danego święta);

• wspólne wyjście na wybory (które z jednej strony uczy postawy obywatela zaangażowanego w sprawy swojego kraju, z drugiej może być lekcją praktyczną tego czym jest głosowanie i czemu służy).

2.Moje Miasto, Region i Kraj

• poznanie historii swojego kraju poprzez podróże do miejsc mających historyczne znaczenie (by dzieci jeszcze szybciej przyswoiły wiedzę zwiedzanie można wzbogacić rodzinną gra miejską, quizami sprawdzającymi wiedzę lub wspólnym czytaniem ciekawostek na temat danego miejsca);

• poznawanie legend związanych z historią kraju oraz czytanie starych polskich baśni;

• poznanie historii swojego miasta i regionu podczas rodzinnych spacerów (dzieci uwielbiają, gdy ich rodzice lub dziadkowie pokazują im miejsca swojej młodości opowiadając przy tym różne historie ze swojego życia. Często są to historie bezcenne opowiadane przez dziadków, którzy przeżyli pewne wydarzenia. To właśnie na ich przykładzie możemy dostrzec i poznać prawdziwą historię swojego miasta, regionu czy Polski);

• nauka młodzieży rzetelnej, uczciwej, dynamicznej i twórczej pracy na rzecz kraju (np. poprzez organizacje harcerskie, działania społeczne i charytatywne);

• nauka dzieci i młodzieży wywiązywania się z obowiązków obywatelskich, takich jak płacenie podatków, przestrzeganie prawa, poszanowanie demokracji czy też stawanie w obronie ojczyzny w przypadku zagrożenia.
  

Patriota wybiera życzliwość

Warto podkreślać, że na co dzień patriotyzm może przejawiać się w mniej spektakularnych, codziennych postawach, które jednak będą miały potężny wpływ na nas wszystkich w kolejnych latach. Przypominajmy dzieciom o konieczności segregacji śmieci, dbałości o niemarnowanie żywności czy odpowiedzialną konsumpcję i oszczędność wody. Jeśli mieszkają z nami zwierzęta, uczmy dzieci brania za nie odpowiedzialności i ćwiczmy uważność na ich potrzeby. Dbajmy o język komunikacji w domu i naszej rodzimej przestrzeni – podkreślajmy podmiotowość, porozumiewajmy się z szacunkiem, uczmy mądrego rozwiązywania konfliktów i sztuki dialogu. Od najmłodszych lat warto wyrabiać nawyk dbania o wygląd najbliższego otoczenia – zachowywania czystości i porządku, wyczulenia na wygląd i estetykę osiedla czy rozwiązania urbanistyczne w naszym mieście. Wyczulajmy najmłodszych na przejawy nierówności i uczmy włączania w dyskurs społeczny głosu tych, których często słychać ciszej – osób z niepełnosprawnością czy z poczuciem wykluczenia.

Warto jak najwcześniej rozpocząć również edukację w obszarze finansów – np. czym są podatki, dlaczego należy je płacić i jakie możemy mieć z tego korzyści.

Życzliwie i z dystansem

Na co dzień najbardziej ponadczasową wskazówką patriotyczną jest uśmiech – uniwersalny język porozumienia i bezinteresownej serdeczności. Uczmy tego nasze dzieci i siebie nawzajem – w szczególności ostatnie miesiące pandemii pokazały nam, że wszystko okazuje się znacznie trudniejsze bez zwyczajnej ludzkiej życzliwości na co dzień.

Pielęgnowanie patriotyzmu w dzieciach i młodzieży służy budowaniu przez nie odpowiedzialnych i uczciwych relacji społecznych, scala wokół wspólnych wartości i umacnia odpowiedzialne społecznie postawy, dając nam wszystkim nadzieję na dobrą przyszłość.