Rodzaje parentyfikacji:

• Parentyfikacja instrumentalna – pojawia się wtedy, gdy dziecko przejmuje obowiązki rodzica w zakresie utrzymania domu czy opieki nad rodzeństwem. W takich przypadkach na spada na nie zadanie zarabiania pieniędzy na utrzymanie rodziny, dbania o porządek w domu czy robienie zakupów. Dzieci, które stają się odpowiedzialne za młodsze rodzeństwo, odbierają je ze szkoły, pomagają w pracach domowych czy przygotowują posiłki.
• Parentyfikacja emocjonalna – jest to przypadek, gdy dziecko staje się powiernikiem dorosłego. Rodzic, który zwierza się dziecku ze swoich problemów, nakłada na nie bardzo duże obciążenie psychiczne i emocjonalne. Dziecko przyjmuje wszystko, co usłyszy od dorosłego, chce mu pomóc, a przy okazji ma poczucie, że nie może wyrażać swoich potrzeb, bo sprawi dorosłemu dodatkowe problemy i zmartwienia.

Problem parentyfikacji pojawia się w rodzinie, gdy:

• zachodzi trudna sytuacja rodzinna, np. śmierć jednego rodzica;
• rodzic lub opiekun jest niezdolny do pracy, np. z powodu choroby;
• w domu dziecko mierzy się z uzależnieniem rodzica lub przemocą domową;
• rodzic lub opiekun są niedojrzali emocjonalnie i nie rozumieją swojej roli w życiu dziecka.

Jakie są objawy parentyfikacji u dziecka?

• Duża dojrzałość emocjonalna – objawia się przejmującą potrzebą opieki nad innymi oraz nieumiejętnością okazywania własnych emocji, przez co dzieci są mylnie odbierane jako opanowane i dojrzałe.
• Niska samoocena – dzieci mogą mierzyć się z poczuciem, że ich wartość zależy od tego, co zrobią dla innych.
• Perfekcjonizm – wynika z przekonania dziecka, że musi robić wszystko jak najlepiej, by nie przysparzać nikomu problemów.
• Problemy w nawiązywaniu relacji – młode osoby, które doświadczają parentyfikacji, mogą mieć kłopot z budowaniem bliskich relacji i dopuszczaniem innych blisko siebie. Często bywają nadopiekuńcze w stosunku do partnerów w relacjach.
• Brak asertywności – osoby, które nie mają beztroskiego dzieciństwa, mogą mieć problem także ze stawianiem granic i rozpoznawaniem, kiedy są przekraczane.
• Brak beztroski – dzieci, które doświadczają parentyfikacji, zamiast bawić się, są obciążone zbyt trudnymi, jak na ich wiek, tematami.

Jakie są objawy u dorosłego, który doświadczał parentyfikacji jako dziecko?

• ogromne poczucie odpowiedzialności za innych,
• poczucie, że trzeba być samowystarczalnym i o nic nikogo nie prosić,
• niskie poczucie własnej wartości i obniżanie znaczenia własnych emocji i potrzeb,
• wysoki poziom stresu,
• depresja lub stany lękowy.

Osoba, która doświadczyła parentyfikacji, może szukać pomocy u psychoterapeuty, który pomoże wyjść z dotychczasowych schematów i pokaże, jak dbać o siebie w relacjach z innymi.

Jak nie dopuścić do tego, by nasze dziecko stało się naszym rodzicem?

• Edukujmy się – pierwszym, bardzo ważnym krokiem jest zyskanie świadomość, że istnieje takie zjawisko jak parentyfikacja. Gdy je poznamy, będziemy mogli zrozumieć, jak go uniknąć.
• Uważajmy na tematy poruszane z dzieckiem lub w jego obecności – nie każdą informację dziecko powinno słyszeć. Świadomie wybierajmy, o czym możemy z dzieckiem rozmawiać, a z czym powinniśmy jeszcze trochę poczekać. Nie chodzi o to, by ukrywać przed dzieckiem prawdę lub kreować przed nim bezpieczny, ale fałszywy świat. Niektóre informacje są dla dziecka zbyt trudne lub obciążające psychicznie, by mogło je zrozumieć.
• Zwierzajmy się tylko osobom dorosłym, które są ukształtowane emocjonalnie. Lepiej potrafią stawiać granice i są bardziej odporne psychicznie. Nie powinniśmy traktować naszego dziecka jak terapeuty, któremu mówimy o wszystkich naszych problemach.
• Rozmawiajmy z dzieckiem o jego emocjach i potrzebach – dziecko powinno być pewne, że ma w nas oparcie. Jeśli role się odwrócą i to my będziemy mu opowiadać o naszych kłopotach, dziecko może zamknąć się w sobie: będzie starało się nie sprawiać nam dodatkowych kłopotów tym, jak się czuje czy co się u niego dzieje.
• Bądźmy czujni na sygnały, które daje dziecko – nie tylko wypowiedziane słowa mają znaczenie. Także zachowanie dziecka przekazuje masę informacji. Obserwujmy, jak nasze dziecko zachowuje się w grupie, przy rówieśnikach. Dziecko, które trzyma się na uboczu lub ma trudność w nawiązaniu nowych relacji, powinno zwrócić naszą uwagę.

Bycie rodzicem to ogromna odpowiedzialność. Na początku życia dziecka jesteśmy najważniejszymi osobami w jego życiu. Obserwuje nas, naśladuje, traktuje jako wzór wartości i emocji. Nie uchronimy naszego dziecka przed wszystkim, ale mamy wpływ na to, co otrzyma od nas, a powinno być to spokojne i bezpieczne dzieciństwo.