Głusi są w Polsce uznawani za mniejszość językowo-kulturową, która posiada odrębny język, kulturę i tożsamość. Ich święto to idealna okazja, by poznać bliżej tę wyjątkową społeczność.

Kim są G/głusi?

Jak można nazywać osoby, które nie posiadają zmysłu słuchu? Niesłyszący, Głusi, głusi, a może głuchoniemi?

• Istnieje różnica między określeniem „głusi”, pisanym małą literą, a „Głusi”, pisanym dużą. Osoba głucha to taka, której zdolność słyszenia jest w tak dużym stopniu ograniczona, że nie jest ona w stanie poznać i nauczyć się języka mówionego. W ten sposób określa się zarówno osoby, które urodziły się bez zmysłu słuchu, jak i te, które traciły go stopniowo.
• Osoba Głucha, natomiast, identyfikuje się ze społecznością i kulturą Głuchych – czuje przynależność do niej. Wymogiem nie jest kompletny brak słuchu. Z kulturą osób Głuchych identyfikować się mogą także osoby w pełni słyszące, które np. mieszkają z osobą Głuchą. Społeczność łączą zbliżone doświadczenia, wyzwania czy tradycje, ale przede wszystkim posługiwanie się Polskim Językiem Migowym (PJM). To taka sama podstawa poczucia tożsamości, jak dla każdego narodu jest jego własny język.
• Głusi nie przepadają za określeniem „niesłyszący”, ponieważ sugeruje i podkreśla, że mają jakieś braki, nie są w stanie normalnie funkcjonować. Głusi nie postrzegają siebie jako niezdolnych do czegokolwiek.
• Określenie „głuchoniemi” jest natomiast nieprawidłowe. Człon „niemi” sugeruje, jakoby nie mieli oni języka, którym mogliby się porozumiewać. Jest to oczywisty błąd, gdyż Głusi w Polsce mają swój własny język – Polski Język Migowy.
• Osoby słabosłyszące to osoby, u których występuje częściowa utrata słuchu. Nadal odbierają dźwięki, ale często w niewielkim stopniu. By lepiej słyszeć, korzystają z aparatów słuchowych lub implantów ślimakowych. Wielu słabosłyszących posługuje się mową fonetyczną i odczytuje słowa z ruchu warg, ale zdarza się, że uczą się także języka migowego.

Polski Język Migowy (PJM):

• PJM nie jest miganą formą języka polskiego. Są to dwa zupełnie oddzielne języki.
• Różnica między językami przejawia się zarówno w zasadach gramatyki, jak i zasobie słownictwa. W języku polskim jest ponad 130 tys. słów podczas, gdy w PJM około 7 tys. Warto dodać, że przeciętnie człowiek zna zdecydowanie mniej słów niż posiada jego język. Średnio osoba mówiąca po polsku używa 30 tys. słów, a osoba posługująca się językiem migowym 2 tys. słów. To pokazuje, dlaczego dostęp do tłumaczy PJM jest dla osób Głuchych tak ważny.
• Dla wielu Głuchych język polski jest językiem nieznanym lub trudnym do nauki. Warto pamiętać, że gdy komunikujemy się z taką osobą pisemnie np. przez maile czy SMS-y, powinniśmy stosować zasady prostego języka: krótkie zdania, powszechnie używane słowa i proste konstrukcje gramatyczne. Wykażmy się także cierpliwością i pomocnym nastawieniem, by komunikacja była jak najbardziej owocna.
• Każdy język na świecie ma swój język migowy.

Symbole Osób Głuchych:

• Międzynarodowym znakiem społeczności Głuchych jest motyl występujący w różnych odcieniach koloru niebieskiego. Kryje się za nim złożona symbolika. Jego piękny kolor ma podkreślać barwność języka migowego, a trzepoczące skrzydła – jego dynamikę. Dodatkowo, wskazuje się na wspólne doświadczenie motyli i osób Głuchych – ani jedni, ani drudzy nie posługują się zmysłem słuchu.
• Innym popularnym symbolem Głuchych są dłonie – główne narzędzie komunikacji.
• Często spotkać można także oznaczenie przekreślonego ucha. Głusi uznają jednak, ze jest to symbol kładący nacisk na dysfunkcję i braki. Zachęcają, by zmienić narrację i wskazywać na możliwości, jakie daje znajomość PJM i nadzieję, z jaką kojarzone są niebieskie skrzydła motyla.

Bariery komunikacyjne w życiu codziennym osób Głuchych:

• Osoby Głuche są narażone na częstą stygmatyzację. Spotykają się np. z podejściem paternalistycznym ze stronny innych osób, które traktują osobę Głuchą jako niezdolną do samodzielnego życia. Łączy się to również z audyzmem, czyli przekonaniem, że człowiek bez zmysłu słuchu nie jest w stanie normalnie funkcjonować.
• Brak tłumacza migowego w przychodniach lekarskich czy urzędach często zniechęca Głuchych do podejmowania interakcji, a tym samym ogranicza im dostęp do uzyskania pomocy lub informacji.
• Brak napisów w filmach czy niedostosowane strony internetowe, na których brakuje materiałów wideo z językiem migowym, także są codzienną barierą.
• Nieprzystosowany system edukacji, który wyklucza osoby Głuche, uniemożliwia rozwój i ogranicza perspektywy zawodowe.

Co społeczeństwo może zrobić?

• Podstawowym krokiem jest edukowanie na temat osób Głuchych, ich codzienności i tożsamości kulturowej. Pomoże to przestać kierować się błędnymi założeniami na ich temat.
• Gdy komunikujemy się z osobą Głuchą, która korzysta ze wsparcia tłumacza, powinniśmy zwracać się bezpośrednio do osoby niesłyszącej. Pomijanie jej i mówienie do tłumacza jest nietaktem.
• Możemy zadbać o dostęp do technologii, które umożliwią osobom Głuchym i słabosłyszącym sprawną komunikację. Wspierając fundacje i organizacje pozarządowe, możemy pomóc w finansowaniu aparatów słuchowych czy powstawaniu aplikacji umożliwiających Głuchym komunikację.
• Warto także uczyć się Polskiego Języka Migowego i promować tę edukację wśród innych. Im więcej osób pozna PJM, tym szybciej znikną bariery komunikacyjne.
• Ważne jest dostosowanie przestrzeni publicznych do potrzeb Głuchych. Warto zadbać o to, by w szpitalach, urzędach czy innych instytucjach można byłoby skorzystać ze wsparcia tłumacza PJM. Drugą kwestią jest język używany w dokumentach. Informacje w nich powinny być podane w sposób prosty, zwięzły i rzeczowy, gdyż osoby Głuche mogą napotkać trudności w zrozumieniu treści.
• Konieczne jest dostosowanie systemu edukacji do potrzeb osób Głuchych. Szkoły i uczelnie mogłyby zatrudniać nauczycieli posługujących się językiem PJM lub tłumaczy. Innym pomysłem jest tworzenie materiałów wideo – przeznaczonych specjalnie dla osób niesłyszących.

Jak pracodawca może stworzyć miejsce pracy przyjazne dla osoby Głuchej?

• Pracodawca powinien zadbać, by osoba Głucha widziała wejście do pomieszczenia ze swojego stanowiska pracy i mogła nawiązać kontakt wzrokowy z innymi pracownikami.
• Warto poinformować innych pracowników, że dana osoba nie ma zmysłu słuchu, by usprawnić ich komunikację i uniknąć niezręcznych sytuacji.
• Pracodawca powinien zadbać o alarm świetlny, który zostanie dostrzeżony przez osobę Głuchą. Dobrą praktyką jest wskazanie jednej osoby, która byłaby odpowiedzialna za informowanie Głuchego o różnych sprawach, np. w przypadku ewakuacji.
• Podczas spotkań, prezentacji, konferencji należy zapewnić osobie Głuchej tłumacza PJM.
• Pracodawca powinien traktować równo wszystkich pracowników, dlatego także wszelkie informacje, które dostają pozostali pracownicy, powinna otrzymywać osoba Głucha.

Międzynarodowy Dzień Głuchych i Języka Migowego przypomina nam, że osoby Głuche są wśród nas. Pozwala nam docenić ich odrębność językową i kulturową, a także zachęca do zagłębienia się w nią. Pamiętajmy, by w życiu kierować się empatią, a w kontaktach z osobami Głuchymi wykazać się pomocnością, cierpliwością i szacunkiem. Unikajmy przy tym sytuacji, w których osoba Głucha mogłaby poczuć się niedoceniona czy postrzegana przez nas jako niekompetentna.

Źródła:

[OzN]_Raport_cz_2_Dostępne_doświadczenia_cyfrowe_Perspektywa_osób_głuchych_DC.pdf
Jakie korzyści przynosi zatrudnienie głuchych?