Cukrzyca jest obecnie jedną z najpowszechniejszych na świecie chorób metabolicznych o złożonych przyczynach. Lekarze klasyfikują ją jako chorobę cywilizacyjną – oznacza to, że jest warunkowana współczesnym stylem życia, czyli m. in. chronicznym stresem, nieprawidłowym odżywianiem czy brakiem racjonalnie dozowanego wysiłku fizycznego. Cukrzyca oznacza przewlekły podwyższony poziom glukozy we krwi. Nieleczona lub leczona nieprawidłowo może doprowadzić do niewydolności nerek, zawałów serca, udarów mózgu czy poważnych problemów ze wzrokiem.
Dwa rodzaje cukrzycy
Cukrzyca typu 1, czyli insulinozależna, jest spowodowana niszczeniem komórek beta trzustki, które odpowiadają za wydzielanie insuliny (hormon, którego zadaniem jest obniżanie poziomu glukozy we krwi). Najczęściej diagnozuje się ją u dzieci i młodych dorosłych (do 20. roku życia). Leczy się ją poprzez podawanie insuliny, właściwą dietę oraz wysiłek fizyczny.
Cukrzycę typu 2. determinuje styl życia. Szczególnie zagrożone są nią osoby z nadwagą (przy BMI powyżej 25kg/m2), nadciśnieniem tętniczym, cierpiące na zaburzenia gospodarki lipidowej oraz osoby z chorobami sercowo-naczyniowymi. Występuje zdecydowanie częściej niż cukrzyca typu 1– ok. 90 proc. zachorowań na cukrzycę dotyczy właśnie tego typu. Odpowiada za nią nieprawidłowe działanie insuliny w organizmie (insulinooporność).
Objawy
Zarówno cukrzyca typu 1, jak i 2 dają podobne objawy. Są to: wzmożony głód i pragnienie, suchość w ustach, nagła utrata masy ciała, częste oddawanie moczu lub moczenia nocne, osłabienie, wzmożona męczliwość, a także drażliwość i problemy z koncentracją. W przebiegu cukrzycy typu 2 obserwuje się też problemy skórne: nawracające infekcje, powolne gojenie się ran, mrowienie dłoni i stóp, zapalenia dziąseł, uporczywe obrzęki czy pogorszenie widzenia. Problemy z metabolizmem cukru istotnie wpływają również na układ sercowo-naczyniowy, dlatego w tej chorobie szczególnie dbać należy o serce, nerki i prawidłowe krążenie, warunkujące m. in. pracę mózgu. Wszystkie te objawy mogą być alarmujące i należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Już lekarz pierwszego kontaktu zleci podstawowe badania krwi i moczu, a proste badanie przy pomocy glukometru może wykazać, jak metabolizujemy cukier. Jak w każdej przewlekłej chorobie – liczy się czas i szybkość reakcji.
Uwaga na oczy
Nieleczona, leczona nieprawidłowo albo późno zdiagnozowana cukrzyca może doprowadzić do szeregu przykrych powikłań. Jedne z najpoważniejszych to m.in. nefropatia cukrzycowa, czyli choroba nerek (jeden z objawów to występowanie białka w moczu), neuropatie cukrzycowe, czyli uszkodzenia włókien nerwowych (drętwienia kończyn i utrata czucia), choroby układu krwionośnego, przyzębia, zaburzenia gospodarki lipidowej organizmu czy obniżona odporność. Należy również szczególnie uważać na skaleczenia i rany w przypadku chorych na cukrzycę – obniżona odporność ustroju i trudne gojenie się ran charakterystyczne dla cukrzycy potrafią znacznie uprzykrzyć życie i nadspodziewanie często kusić bakterie.
Jednym z najbardziej przykrych powikłań wciąż pozostają problemy ze wzrokiem – zgodnie ze stanem badań ma je co trzecia osoba zmagająca się z tą chorobą. Ryzyko tzw. retinopatii cukrzycowej (choroba siatkówki) występuje u wszystkich diabetyków, bez względu na to, czy objawy choroby kontrolowane są przez dietę, leki w tabletkach, czy insulinę. Nieleczona – jest jedną z najczęstszych przyczyn utraty wzroku. Ponieważ to nasz główny zmysł i sposób na czytanie znaków od świata, na dobrostan oczu i kondycję wzroku warto mieć szczególny wzgląd.
Cukrzyca dotyczy również głowy
Jak każda przewlekła choroba, cukrzyca ma również istotny wpływ na funkcjonowanie psychiczne chorującego. Ponieważ wszyscy jesteśmy różni, przebieg choroby będzie zależny od budowy układu nerwowego, cech osobowości, temperamentu, a także tego, jaką siatką społecznego wsparcia otoczył się chory.
Diabetykom mogą towarzyszyć zwiększone poziomy lęku, problemy ze snem, a także obniżony nastrój, który może prowadzić do depresji. Z uwagi na problemy z metabolizmem cukru u diabetyków niewykluczone są problemy z przetwarzaniem informacji czy koncentracją. Dokuczliwe mogą być również wahania nastroju.
Długotrwała niepewność związana z próbą utrzymania w ryzach glikemii może skutkować poczuciem psychicznego wyczerpania, przeciążenia, ale też lęku i bezradności. Już sam spadek poziomu cukru pod względem biologicznym generuje lęk i nierzadko doprowadza do ataków paniki[1]. Diabetycy obawiają się m. in. utraty przytomności, poczucia splątania oraz… oceny takich zachowań przez społeczeństwo. Większość przewlekłych chorób może oddziaływać na poczucie własnej wartości oraz pewność siebie. Szczególnie dolegliwe jest to u młodych dorosłych, u progu samodzielnego życia i w trakcie snucia planów dotyczących założenia własnej rodziny. Dlatego tak ważne są społeczna edukacja, powstrzymywanie się przed oceną i okazywanie chorującym wsparcia i empatii.
Czy wiesz, że…
- Trzustka to organ niezbędny do życia; ma ok. 15 cm i kształtem przypomina banana. Oprócz produkcji insuliny wydziela hormon zwany glukagonem, który bierze udział w regulacji cukru we krwi, oraz enzymy trawienne: trypsynę, lipazę i amylazę, pomagające trawić cholesterol i tłuszcze. Każdego dnia trzustka produkuje ponad litr soku trzustkowego – to olbrzymia ilość, biorąc pod uwagę wielkość organu. [2]
- W Polsce 3 mln osób chorują na cukrzycę (9,1 % populacji). 90% zachorowań dotyczy cukrzycy typu 2, której można zapobiegać. Szacuje się, że w 2035r. na świecie liczba chorych na cukrzycę będzie wynosić około 592 miliony.[3]
- Pierwszą na świecie bioniczną trzustkę wraz z naczyniami krwionośnymi wydrukowali w technice 3D Polacy – badacze z Fundacji Badań i Rozwoju Nauki pod kierunkiem dr. hab. med. Michała Wszoły.
- Insulinę odkrył 14 listopada 1921 r. dr Frederick Banting – chirurg ortopeda. Insulina do dziś pozostaje jedyną skuteczną terapią dla osób z cukrzycą typu 1 – jej odkrycie było przełomem w historii medycyny i zapoczątkowało rewolucję w diabetologii.
[1] Madgalena Chomka-Saja, Cukrzyca jest też w głowie – Charaktery – magazyn psychologiczny.
[2] Bill Bryson, Ciało. Instrukcja obsługi użytkownika, tłum. Aleksander Wojciechowski, Zysk i S-ka, 2019.