Światowy Dzień Autyzmu
2 kwietnia obchodzimy Światowy Dzień Świadomości Autyzmu. Został on ustanowiony w 2008 r. przez Zgromadzenie Ogólne
ONZ z inicjatywy Kataru, jako jeden z kilku oficjalnych dni ONZ poświęconych kwestiom zdrowotnym. Jego celem jest popularyzowanie wiedzy na temat autyzmu, budowanie wrażliwości społecznej na te aspekty oraz poprawa dostępu
do usług opiekuńczych i pomocowych dla osób dotkniętych autyzmem.
Tego dnia odbywa się wiele akcji i inicjatyw – ich celem jest zwrócenie uwagi społeczeństwa na problemy, które spotykają osoby w spektrum autyzmu oraz ich bliskich, takie jak wykluczenie społeczne i brak zrozumienia. Jedną z głównych akcji tego dnia,
o symbolicznym znaczeniu, jest podświetlanie budynków na niebiesko i różowo. Te kolory mają podkreślić, że autyzm
nie ma płci i wspieramy wszystkich w równym stopniu.
Wiąże się to z nieprawdziwym przekonaniem, że autyzm występuje częściej u mężczyzn. Jednak najnowsze badania pokazują,
że to zaburzenie dotyczy w takim samym stopniu płeć męską
i żeńską. Objawy u kobiet i dziewczynek wyglądają trochę inaczej.
Z tego powodu mogą nie otrzymywać diagnozy w ogóle lub otrzymywać ją późno. Wcześniej, ze względu na mylną teorię, budynki były podświetlane tylko na niebiesko.
Wyjątkowe mózgi
Autyzm to zaburzenie rozwojowe o charakterze neurologicznym, które ma wpływ na zachowanie oraz umiejętności społeczne
i komunikacyjne. Nieprawidłowości w rozwoju są widoczne
w obszarach, takich jak: język i komunikacja, kompetencje społeczne, rozwój emocjonalny, poznawczy oraz ruchowy.
Pierwsze objawy pojawiają się już na etapie okresu dziecięcego
i trwają do końca życia. Autyzm rozumiany jest jako spektrum. Oznacza to, że autyzm przebiega inaczej u każdej osoby.
Osoby autystyczne mają bardzo różne zachowania,
a nieprawidłowości oraz ich stopień natężenia w poszczególnych obszarach są zależne od indywidualnych czynników.
Osoby z autyzmem mają zazwyczaj trudności z następującymi funkcjami:
- komunikacja i interakcje społeczne,
- powtarzalne zachowania,
- wykorzystywanie wyobraźni,
- wrażliwość sensoryczna,
- rozwój sprawności językowej lub uczenie się (nie zawsze).
Objawy i diagnoza autyzmu
Należy podkreślić, że żadna osoba w spektrum autyzmu nie przejawia wszystkich zachowań, które obejmuje katalog objawów, ale tylko niektóre z nich. Autyzm rozpoznaje się, badając obszary, takie jak:
- relacje z ludźmi,
- mowa i komunikacja,
- stereotypowe zachowania, zainteresowania.
Objawy autyzmu występują zazwyczaj przed 3. rokiem życia,
ale diagnoza może być postawiona u dzieci, młodzieży lub dorosłych. Jako pierwsze objawy autyzmu u dzieci przed 3. rokiem życia można zauważyć:
- trudności z nawiązywaniem i utrzymaniem kontaktu wzrokowego,
- niechęć do przytulania się,
- brak uśmiechu na widok rodzica/opiekuna,
- brak reakcji na głos rodzica/opiekuna,
- brak zainteresowania innymi dziećmi,
- brak reakcji na swoje imię.
U starszych dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym objawy są bardziej widoczne, ponieważ pojawiają się trudności w życiu społecznym. Zalicza się do nich:
- brak zainteresowania zabawami grupowymi,
- nieumiejętność nawiązywania kontaktu i podtrzymywania rozmowy,
- brak rozumienia sytuacji i zasad społecznych,
- niechęć do zmian,
- przywiązanie do rutynowych czynności,
- skupianie się na szczegółach,
- powtarzalne zachowania i ruchy,
- wąski zakres zainteresowań,
- przywiązanie do niektórych rzeczy,
- mówienie o sobie w trzeciej osobie,
- zaburzenia sensoryczne (nadmiernie lub bardzo słabe reakcje na doświadczenia zmysłowe),
- brak poczucia humoru – brak zrozumienia ironii i metafor.
Natomiast objawy spektrum autyzmu u młodzieży i dorosłych to:
- trudność w zrozumieniu innych,
- niepokój w sytuacjach społecznych,
- potrzeba spędzania czasu samotnie,
- nieznajomość zasad społecznych,
- zainteresowanie określonymi dziedzinami,
- przyzwyczajenie do rutyny i irytacja zakłóceniem jej,
- nieumyślne bycie niemiłym (nadmierna szczerość i otwartość),
- niedostosowanie do zasad grupy,
- trudność w określaniu swoich uczuć.
Funkcjonowanie dorosłych osób z autyzmem
Autyzm to zaburzenie rozwoju, które towarzyszy przez całe życie. Każde dziecko autystyczne stanie się w końcu autystycznym dorosłym. Przed autystycznymi dorosłymi stoi wiele wyzwań. Według organizacji Autism Speaks nawet 26% dorosłych
z autyzmem cierpi na depresję (to aż trzykrotnie więcej niż
w populacji ogólnej). Jedną z głównym trudności jest tworzenie związków. Mimo że osoby z autyzmem czują lęk i niepokój
w sytuacjach społecznych, a także mają problemy z wyrażaniem emocji, to również potrzebują bliskości. Zdarza się, że brak zdolności do tworzenia relacji powoduje wycofanie i rezygnację. Kolejną ważną sferą jest praca. Zdarza się, że wyjątkowa pamięć
i wybiórcze zainteresowania dorosłych z lekkim autyzmem sprawiają, że stają się szczególnymi ekspertami w określonych dziedzinach. Jednak zazwyczaj nie mają zbyt wielu znajomych
w pracy, ponieważ są odbierani jako osoby chłodne, zamknięte
w sobie. Należy podkreślić, że potrafią zadbać o swoje podstawowe potrzeby, co jest kluczowe dla ich samodzielnego funkcjonowania. Inaczej jest w przypadku dorosłych dotkniętych ciężkim autyzmem (tzw. autyzmem niskofunkcjonujacym) wiążącym się z większymi problemami. Takie osoby nie są w stanie prowadzić samodzielnego życia. Choć zdarza się, że posiadają wysoki iloraz inteligencji, to nie potrafią samodzielnie zrobić zakupów, opłacić rachunków czy przyrządzić posiłków. Ludzie dotknięci autyzmem niskofunkcjonującym bardzo często zdani są na pomoc rodziny
lub instytucji państwowych.
Współwystępowanie ADHD z Autyzmem
U części osób ze spektrum autyzmu współwystępuje ADHD (30-80% według różnych danych). W takim przypadku pojawiają się objawy charakterystyczne dla obu zaburzeń. Wyróżnia się trzy rodzaje tego zaburzenia:
- ADHD z przewagą zaburzeń koncentracji uwagi – w tym przypadku diagnozowana osoba ma duże trudności w skupianiu się, ale nie jest nadruchliwa czy impulsywna. Może wydawać się, że jest myślami gdzieś indziej.
- ADHD z przewagą nadpobudliwości i impulsywności – w tym przypadku dana osoba jest zdolna do koncentracji, ale jest nadruchliwa i zachowuje się impulsywnie.
- Typ mieszany łączący trzy objawy: nadruchliwość, impulsywność i zaburzenia koncentracji uwagi.
U osób z autyzmem i ADHD można zauważyć takie dolegliwości, takie jak:
- nadwrażliwość na bodźce zmysłowe (zbyt intensywne odbieranie bodźców ze środowiska, co powoduje dyskomfort),
- problemy z akceptacją zmian (mogą powodować lęk, smutek
czy wybuch złości), - dolegliwości ze strony układu pokarmowego.